ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ & ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ!!

του Μιχάλη Χριστοδουλίδη

Τομεάρχη Ελλήνων Πολιτεία

Ενέργειας & Υποδομών

Η Αθηναϊκή Δημοκρατία ήταν το διαρκώς εξελισσόμενο σύστημα κατανομής της εξουσίας, που κατέληξε να εφαρμόζεται ως αποτέλεσμα τουλάχιστον 170 ετών διενέξεων και διαφορών μεταξύ των κατοίκων του μεγαλύτερου τμήματος της Αττικής. Εφαρμόστηκε στην αρχαία πόλη-κράτος των Αθηναίων για 140 έτη, από το 462 π.Χ. έως το 322 π.Χ. με δύο μικρά διαλείμματα τυραννίδων τις οποίες κατέλυσε.

Σύμφωνα με αυτή, αφού η διαβίωση όλων των πολιτών (από τη γέννηση ως το θάνατο τους), διέπεται από νόμους, οι πολίτες είναι οι μόνοι υπεύθυνοι, ώστε να διαμορφώσουν τους νόμους που τους αξίζουν, σύμφωνα με τις κοινές τους πεποιθήσεις (δόξες), τα κοινά τους συμφέροντα και οφείλουν να τους τηρούν.

Η Αθηναϊκή Δημοκρατία έφτασε στον κολοφώνα της στα μέσα του 5ου αιώνα και η ακμή αυτή κράτησε περίπου τριάντα χρόνια, περίοδος που έμεινε στην ιστορία ως ο χρυσός αιώνας του Περικλή. Το πολίτευμα, όμως, με τους ξεχωριστούς θεσμούς  του υπήρχε ήδη σαράντα χρόνια πριν από τον Περικλή και θα επιβίωνε ως την εποχή των Μακεδόνων, διακόσια χρόνια αργότερα. Έζησε δηλαδή σχεδόν τρεις αιώνες, όσο καμία άλλη σύγχρονη ή αρχαία δημοκρατία. Την μεγάλη αντοχή στο χρόνο της Αθηναϊκής Δημοκρατίας την αποδίδουν οι μελετητές όχι μόνο στους σωστούς θεσμούς αλλά και στη μεγάλη προσαρμοστικότητα και εξελικτικότητά τους. Οι θεσμοί γεννήθηκαν από τις ανάγκες της ζωής και για αυτό προσαρμόζονταν εύκολα στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Δεν υπήρξαν εγκεφαλικά δημιουργήματα κάποιας σοφής κεφαλής, έστω κι αν αυτή ανήκε στον Σόλωνα.

Το πολίτευμα της αρχαίας Αθηναϊκής Δημοκρατίας δεν πρέπει να συγχέεται με την σύγχρονη “αντιπροσωπευτική” δημοκρατία (ή κοινοβουλευτισμό) καθώς διαφέρουν μεταξύ τους σε πολλά ουσιαστικά σημεία, που τα καθιστούν πρακτικά ξένα μεταξύ τους.

Βουλευτής για έναν χρόνο; Υπουργός για 35 ημέρες; Πρωθυπουργός για μια μέρα; Κι αυτά, για να μπορούν όλοι να έχουν την δυνατότητα να καταλαμβάνουν -έστω και για λίγο- τις θέσεις ευθύνης; Και μάλιστα με κλήρωση στην οποία συμμετείχαν όλοι οι πολίτες; Κάπως έτσι λειτουργούσε η αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία – ατυχές κακέκτυπο της οποίας βιώνουμε στην εποχή μας.

Η δημοκρατία που καθιέρωσε ο Κλεισθένης, μετά την εκδίωξη των Πεισιστρατιδών, ήταν σχετικά πλουτοκρατικό και ολιγαρχικό σύστημα, είχε όμως σωστούς και εξελίξιμους θεσμούς και, με τις μεταρρυθμίσεις που έκαναν ο Εύβουλος, ο Εφιάλτης και ο Περικλής, μεταμορφώθηκε σε πραγματικά “λαοκρατικό” καθεστώς.

Το πολίτευμα λοιπόν της αρχαίας Αθήνας όπως διαμορφώθηκε μετά τις ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη, του Εφιάλτη και του Περικλή, ήταν η άμεση δημοκρατία. Η Εκκλησία του Δήμου, δηλαδή η λαϊκή συνέλευση όλων των Αθηναίων πολιτών από 20 ετών και πάνω, μετά το 462 π.Χ. είχε συγκεντρώσει όλες τις εξουσίες και τις ασκούσε με τα διάφορα όργανα, που αυτή όριζε ή ήλεγχε. Είχε όχι μόνο νομοθετικές εξουσίες αλλά και εκτελεστικές και, σε ορισμένες περιπτώσεις (εσχάτη προδοσία, ασέβεια κ.ά.), μεταβαλλόταν σε ανώτατο δικαστήριο, πράγμα που έκανε τον Αριστοτέλη να την χαρακτηρίσει “μυριοκέφαλη τυραννία“.

Στην Εκκλησία του Δήμου, που συνεδρίαζε 40 φορές το χρόνο, μπορούσε να πάρει τον λόγο ο κάθε πολίτης και όσο μιλούσε και ό,τι κι αν έλεγε, κανείς δεν μπορούσε να τον διακόψει ή να τον σταματήσει. Ήταν η περίφημη ισηγορία.

Η Εκκλησία του Δήμου εξέλεγε τα 500 μέλη της Βουλής. Οι βουλευτές έβγαιναν με κλήρο από 1.000 εκπρόσωπους των 170 δήμων της Αττικής (100 για κάθε φυλή), που ονομάζονταν πρόκριτοι και εκλέγονταν με μυστική ψηφοφορία για έναν χρόνο. Οι 500 που δεν κληρώνονταν βουλευτές, έμεναν αναπληρωματικοί και ονομάζονταν επιλαχόντες.

Από τους 500 βουλευτές, οι οποίοι έπαιρναν μια μικρή χρηματική αποζημίωση τριών οβολών την ημέρα, κληρωνόταν η πρυτανεία, από 50 μέλη, η οποία για διάστημα 35 ημερών αποτελούσε την κυβέρνηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Οι πρυτάνεις, όσο καιρό ασκούσαν τα καθήκοντά τους, έμεναν στο Πρυτανείο με έξοδα του κράτους. Ένας από αυτούς οριζόταν για μια ή δύο το πολύ μέρες Γραμματεύς της Βουλής, δηλαδή πρωθυπουργός.

Ανακεφαλαιώνοντας, βλέπουμε ότι πηγή και φορέας όλων των εξουσιών ήταν η λαϊκή συνέλευση, η Εκκλησία του Δήμου. Ότι όλα τα αξιώματα ήταν συνήθως ενιαύσια και προσιτά σε όλους τους πολίτες. Ότι πολλοί άρχοντες έβγαιναν με κλήρωση, που σημαίνει ότι από τη στιγμή που κάποιος γεννήθηκε Αθηναίος πολίτης, είχε εν δυνάμει εκλεγεί σε πολλά αξιώματα και απλά περίμενε πότε θα κληρωθεί σε ένα από αυτά. Σημαίνει επίσης ότι όλοι οι πολίτες, πλούσιοι ή φτωχοί, θα ερχόταν κάποτε η ώρα να κληρωθούν ή να εκλεγούν σε κάποιο αξίωμα.

Ένας από αυτούς ήταν ο θεσμός των δοκιμασιών: κανείς πολίτης δεν μπορούσε να βάλει υποψηφιότητα για να εκλεγεί σε κάποιο αξίωμα, αν προηγουμένως δεν περνούσε ευνοϊκά από έξι δοκιμασίες.

Συγκεκριμένα έπρεπε να αποδείξει:

• Ότι είναι γνήσιος Αθηναίος πολίτης.
• Ότι υπηρέτησε στον στρατό και πήρε μέρος σε εκστρατείες.
• Ότι πλήρωνε τακτικά τους φόρους.
• Ότι ήταν έντιμος και δεν είχε καταδικαστεί ποτέ για ατιμωτικό αδίκημα.
• Ότι ήταν ευσεβής.
• Ότι η συμπεριφορά του προς τους γονείς του ήταν άψογη.

Οι δοκιμασίες αυτές ήταν ουσιαστικές και εξονυχιστικές και γίνονταν οι τρεις πρώτες από τη Βουλή και οι άλλες τρεις από τα δικαστήρια. Με τις δοκιμασίες αυτές είναι φανερό πως πολλοί φαύλοι αποκλείονταν εξ αρχής από την δυνατότητα να εκλεγούν.

• Ερχόμαστε στο σήμερα για να δούμε κατά πόσο η δημοκρατία μας έχει ομοιότητες με εκείνη της αρχαίας Αθήνας. Σίγουρα θα διαπιστώσει κανείς ότι δεν υπάρχει απολύτως καμία ομοιότητα, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι υπάρχουν θετικά και αρνητικά. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δούλεψε για πάνω από τρεις αιώνες και πάνω σε αυτή στήθηκαν πολιτισμοί και πολιτισμοί εντός και εκτός ελλαδικής επικράτειας.

Το ερώτημα που τίθεται είναι τι θα έγραφε ένας ιστορικός του μέλλοντος για τη λειτουργία της σύγχρονης ελληνικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας μας.

Έτσι θέτω και το ερώτημα στον εαυτό μου: Ποιος Έλληνας πολίτης σήμερα είναι ικανοποιημένος από τη σημερινή δημοκρατία, ή καλύτερα από τη λειτουργία των  δημοκρατικών θεσμών; Η απάντηση είναι μάλλον κανείς. Φταίει το πολίτευμα; Φταίνε οι στρεβλώσεις των πολιτικών και πολιτειακών θεσμών; Φταίνε οι πολίτες; Πάντως κάτι φταίει για να έχουμε απαξιώσει πλήρως την πολιτική και τους φορείς που την ασκούν.

Μήπως τη συνταγματική ασυδοσία και την κοινοβουλευτική αυθάδεια πρέπει κάποια στιγμή να τη “χτυπήσουμε” θεσμικά, αλλά με ποιον τρόπο; Ποια θα έπρεπε σήμερα να ήταν η Δημοκρατία και συγκεκριμένα η λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος στην Ελλάδα;

Μήπως το πρώτο πράγμα που πρέπει να αλλάξει είναι το ισχύον Σύνταγμα σε πολλά άρθρα του, ειδικά σε ό,τι αφορά τον κοινοβουλευτισμό και τις εξουσίες της εκτελεστικής εξουσίας; Μήπως πρέπει να δούμε αιτία – αιτία πώς φτάσαμε στο να βιώνουμε μια πρωτόγνωρη θεσμική ανασφάλεια που δεν κατοχυρώνει καμία δίκαιη και ηθική υπόσταση του πολίτη;

Μήπως να τα δούμε ένα-ένα και μάλλον πρώτα από αυτά πρέπει να αρχίσουμε την “επανάσταση” μας:

• Την ίδρυση ανωτάτου συνταγματικού δικαστηρίου που η σύνθεσή του θα απαρτίζεται από ανωτάτους δικαστικούς και η εκλογή των μελών του θα γίνεται από τα θεσμικά όργανα του ανωτάτων  δικαστηρίων της χώρας. Αντικείμενο θα είναι ο έλεγχος της νομιμότητας ως προς τη συνταγματικότητα των προς ψήφιση νόμων πριν από την επικύρωσή τους από τον ΠτΔ και ο έλεγχος της εφαρμογής τους. Οποιαδήποτε παρέκκλιση διατάξεων του νόμου, ο νόμος  θα τίθεται αυτομάτως και αυτοδίκαια άκυρος.
• Τα πολιτικά κόμματα θα πρέπει να υποβάλουν το προεκλογικό τους πρόγραμμα πριν από τη διενέργεια των εκλογών και θα δεσμεύονται αστικά και ποινικά για τη μη εφαρμογή τους. Τα προγράμματα θα απαντούν σε συγκεκριμένα ζητήματα του δημόσιου βίου και την εφαρμογή τους σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους της διακυβέρνησης. Η επιχειρηματολογία τους θα στηρίζεται σε επιστημονικές αναλύσεις, δεδομένων, προϋποθέσεων, τελεστών, πόρων κλπ που θα προκύπτει το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Η μη επίτευξη των στόχων και μετά μια σύντομη περίοδο χάριτος διακυβέρνησης θα θέτει την κυβέρνηση ενώπιον του δικαστηρίου, όπου θα τίθεται το ερώτημα της παραπομπής της στα ειδικά δικαστήρια για αθέτηση, απιστία , ανικανότητα με δόλο ή χωρίς δόλο για εξαπάτηση του εκλογικού σώματος. Η καταδικαστική απόφαση θα σημάνει την πρόωρη λήξη της κοινοβουλευτικής θητείας της αθετούσας κυβέρνησης και την άμεση διενέργεια εκλογών ή παράδοση της εκτελεστικής εξουσίας στο επόμενο πλειοψηφικό κόμμα.
• Στην περίπτωση που υπάρξει μετρούμενη βλάβη του Δημοσίου εξαιτίας της αθέτησης του προεκλογικού προγράμματος ή εξαιτίας της αντικανονικής εφαρμογής των συνταγματικά κατοχυρωμένων νομοθετικών διατάξεων, θα προβλέπεται ποινή στα μέλη της κυβέρνησης όπως αφαίρεση πολιτικών δικαιωμάτων και κατάσχεση της προσωπικής περιουσίας τους, η οποία περιουσία θα τίθεται υπό καθεστώς εγγύησης – δέσμευσης πριν από την έναρξη της διακυβέρνησης της χώρας.
• Η θητεία των βουλευτών θα πρέπει να έχει συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα, αθροιστικά όχι πέρα των οκτώ ετών, η οποιαδήποτε αγωγή ή μήνυση από οποιονδήποτε πολίτη ή φορέα που θα αφορά κοινά αδικήματα θα εκδικάζεται στα αρμόδια αστικά ή ποινικά δικαστήρια της χώρας, όπως ισχύουν για όλους τους πολίτες.
• Στην κατάργηση της βουλευτικής ασυλίας και του νόμου περί ευθύνης υπουργών, καθώς επίσης και στην κατάργηση του χρονικού ορίου της παραγραφής αδικημάτων, στην κατάργηση των εξεταστικών και προανακριτικών επιτροπών και αντ’ αυτών όλοι οι φάκελοι δικογραφιών αυτεπάγγελτα να διαβιβάζονται στην εισαγγελία και η εκδίκαση να γίνεται από τα αρμόδια αστικά ή ποινικά δικαστήρια και σε ορισμένες περιπτώσεις από μεικτά ορκωτά με την συμμετοχή πολιτών.
• Τη διενέργεια δημοψηφισμάτων για μείζονα εθνικά θέματα εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας και άμυνας, για ένταξη ή απένταξη από διεθνείς οργανισμούς, για υπογραφή ή μη διεθνών συνθηκών ή συμβάσεων που δεσμεύουν τη χώρα για τα επόμενα τουλάχιστον εκατό χρόνια.
• Την πλήρη ασυμβατότητα των κρατικών αξιωματούχων και βουλευτών από την άσκηση άλλου επαγγέλματος πλην αυτού που ασκούν εν ονόματι του λαού.
• Την ανασύσταση όλων των ανεξάρτητων αρχών και τη δημιουργία νέων, όπως ανεξάρτητη αρχή ελέγχων δημοσίων έργων και προμηθειών, την ανεξάρτητη αρχή ελέγχων δημοσκοπήσεων, την ανεξάρτητη αρχή ελέγχων όχι μόνο των δημοσίων εσόδων, αλλά και των δημοσίων εξόδων κλπ.
• Η ηγεσία του δικαστικού σώματος, αλλά και των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας θα εκλέγεται από τα ανώτατα θεσμικά όργανα της δικαστικής εξουσίας, του Στρατού και των Σωμάτων Ασφαλείας αντίστοιχα, χωρίς την επικύρωση ή την έγκριση από τη νομοθετική ή εκτελεστική εξουσία.
• Την θεσμοθέτηση της απλής αναλογικής με όριο εισόδου το 1%, ώστε η δημοκρατία να είναι πιο αντιπροσωπευτική.
• Την αναθεώρηση του Κανονισμού της Βουλής με ιδιαίτερη έμφαση στην υποχρεωτική παρουσία όλων των βουλευτών κατά τη διάρκεια συζητήσεων και ψήφιση νομοσχεδίων, οι ψήφοι θα προσμετρώνται επί των παρόντων βουλευτών και η αδικαιολόγητη απουσία βουλευτή θα επισύρει διοικητικές και χρηματικές κυρώσεις.
• Η ψήφιση σοβαρών νομοσχεδίων που επηρεάζουν σημαντικά βασικούς τομείς της δημόσιας ζωής, όπως φορολογικό, ασφαλιστικό, εργασιακό, παιδεία, άμυνα και υποδομές θα πρέπει να έχει την αποδοχή τουλάχιστον των 3/5 της Βουλής και όχι 150+1.
• Όλα τα νομοσχέδια θα πρέπει να τίθεται σε δημόσια διαβούλευση και η ψήφισή τους θα λαμβάνει κατά 50% τις εισηγήσεις φορέων, πολιτών που υπερθεματίζουν μια διάταξη ή ένα άρθρο, ή αντίθετα τα αποδοκιμάζουν ως μη αποδεκτά.
• Όλα τα νομοσχέδια θα επεξεργάζονται ως προς το επιστημονικό τους τμήμα από ανεξάρτητες επιτροπές εμπειρογνωμόνων που θα ορίζουν οι φορείς και τα επιμελητήρια και ως προς το νομικό τμήμα μόνο οι νομοπαρασκευαστικές επιτροπές της Βουλής, το Νομικό Συμβούλιο και το Ελεγκτικό Συνέδριο και εν συνεχεία το συνταγματικό δικαστήριο στην ολότητά του ως προς την τήρηση της συνταγματικότητας.

Θα μπορούσαν κάποιοι να διαφωνήσουν ότι η πολιτική δεν πρέπει να ποινικοποιείται, όπως πολλοί σημερινοί πολιτικοί πιστεύουν για τους δικούς τους λόγους, όμως όταν οι επιλογές, οι αποφάσεις, οι πρακτικές, οι χειρισμοί, οι παραλήψεις ή οι ενέργειές τους οδηγούν στην αυτοκτονία, στην εξαθλίωση, στην ανέχεια και στην απόγνωση έναν λαό, όταν βλέπουν την πατρίδα τους να χάνεται μέρα-μέρα , μάλλον θα πρέπει να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους.